Dvije etničke zajednice u Srebrenici žive mahom odvojeno, obje nezadovoljne i frustrirane vlastitim položajem. Bolje rečeno, žive u iznuđenoj slozi, jer ih povezuje jedan te isti pasji život. Srebrenica je, nimalo slučajno, svih ovih godina bila zanemariv.
Može li se čovjek vratiti tamo gdje je već jednom surovo ponižen i ranjen posred srca? Može li se život obnoviti u punom zamahu tamo gdje je već jednom krvavo zatrt? Ima li u istoj ulici života sa onima koji su, svjesno ili ne, u proteklom ratu ubijali zato da tvoj narod nestane? Srebrenica je najočigledniji primjer koliki i kakav može biti uticaj ovih teških i bolnih dilema na odluku prognanih da se vrate ili ne vrate na svoje predratne adrese.
U samu Srebrenicu vratilo se tek oko hiljadu Bošnjaka, a još dvaput toliko povratnika, mahom bošnjačke sirotinje, živi rasuto po okolnim, manje ili više udaljenim selima. Mnogi Srebreničani, bilo da žive na području Federacije ili u dijaspori, dođu 11. jula u Potočare, ali malo ko od njih produži do Srebrenice. Za njih ona kao da vremenom sve više postaje daleko i ukleto mjesto. U tom kraju je prije rata živjelo više od 36.000 stanovnika, od čega ih je 28.000 bilo bošnjačke nacionalnosti. Etnička slika je u međuvremenu do te mjere promijenjena da danas u Srebrenici živi više Srba nego Bošnjaka. Imajući u vidu uzroke koji su do toga doveli, zajednički život u Srebrenici stavljen je na velika i nepredvidiva iskušenja.
U TV reportažama koje su se mogle vidjeti posljednjih mjeseci, Srebrenica djeluje odveć tužno i izgubljeno, a njeni stanovnici kao kažnjenici koje je historija izmjestila izvan civilizacije i koji žive neku virtualnu, samo njima znanu stvarnost. Prije rata je ova opština spadala među pet najrazvijenijih u Bosni i Hercegovini, a danas je to grad bez bolnice i porodilišta. Kino je nezamisliv luksuz, a nedavno je zatvorena i jedina pekara, jer se njenom vlasniku nije isplatilo da uzalud loži drva. Jedinu aščinicu drži Omer Spahić, koji se među prvima vratio u Srebrenicu. Spahić kaže kako je prije rata u aščinici prodavao sto komada hljeba, a danas proda najviše tri. Broj stanovnika u Srebrenici je nepoznat. Lokalni mesar kaže TV reporteru: “Jedini način da se to utvrdi je da nas prebroje subotom i nedjeljom, kad oni koji su ovdje dobili posao a žive u drugim mjestima, odu svojim kućama.” Među njima su i aktuelni načelnik Opštine Omer Suljić i predsjednik Skupštine opštine Radomir Pavlović. Oni ponedjeljkom dolaze na posao u Srebrenicu, a potom se vraćaju u Tuzlu, odnosno Bajinu Baštu u Srbiji, gdje žive s porodicama.
Slijedeći politiku i stavove Milorada Dodika, lokalni Srbi poriču genocid nad Bošnjacima počinjen u julu 1995. godine. Oni žive sa svojom “istinom” o tom događaju, a Bošnjaci sa svojom. I jedni i drugi su opsjednuti pričom o tome “ko nad kime vlada”, pri čemu su uvijek “krivi oni drugi”, baš kao u filmu “Rashomon” čuvenog japanskog reditelja Akira Kurosawe. Srebreničke Bošnjakinje rađaju u Tuzli, a Srpkinje u Bajinoj Bašti i Ljuboviji, gradovima u susjednoj Srbiji. Memorijalni kompleks u Potočarima nije podstakao katarzu u srebreničkoj svakodnevnici, nije pomirio Srbe i Bošnjake, niti je zaustavio lagano umiranje tog kraja.
Ovo kultno spomen-obilježje stradanja bošnjačkog naroda pretvorilo se u mjesto ceremonijalnog okupljanja političkih i vjerskih prvaka, koji tamo odlaze na julsku komemoraciju da bi bili viđeni i slikani. Sve ostale dane u godini majke i žene Srebrenice provode same u svojoj patnji. Jedino još one bace pogled na polje bijelih nišana u Potočarima. Mejra Đogaz je onog dalekog jula izgubila tri sina, muža, oca i jedinog unuka. Mejra je bila jedino ljudsko stvorenje koje je TV ekipa Al-Jazeere, krajem decembra prošle godine, zatekla u snijegom pokrivenom mezarju u Potočarima.
Dvije etničke zajednice u Srebrenici žive mahom odvojeno, obje nezadovoljne i frustrirane vlastitim položajem. Bolje rečeno, žive u iznuđenoj slozi, jer ih, hoćeš-nećeš, povezuje ono najvažnije – jedan te isti pasji život. A politika je tu da, kad god joj zatreba, podigne međunacionalne tenzije na nivo netrpeljivosti i konflikta. Upravo prisustvujemo još jednom političkom ratu za Srebrenicu, koji je postao zapaljiva tema u sarajevskim i banjalučkim medijima.
U pitanju je etnička borba za vlast, koja u Bosni i Hercegovini važi za najbolji način vođenja politike. Dodik je odlučan da na oktobarskim izborima dokrajči “vladavinu manjine nad većinom” u Srebrenici. Kao dokaz “vladavine manjine” navodi se podatak da Bošnjaci već deset i više godina u Srebrenici drže tri ključne pozicije – načelnika Opštine, predsjednika Opštinskog suda i komandira Stanice policije, dok Srbima tradicionalno pripada mandat predsjednika Skupštine opštine. Dodiku to nije dovoljno, on želi da načelnik Opštine bude Srbin.
To je izazvalo burne reakcije bošnjačke strane, u prvom redu Stranke demokratske akcije, koja ne može da se pomiri sa “novim padom Srebrenice”, i to u ruke političkog lidera koji neprekidno negira srebrenički genocid. Ta mogućnost se doživljava kao prava nacionalna katastrofa, prijeti se bojkotom izbora i iseljavanjem Bošnjaka iz Srebrenice. Nude se dva načina da se to izbjegne – da međunarodna zajednica izglasa poseban status za Srebrenicu ili da se izvrše izmjene u postojećem Izbornom zakonu BiH. Ovo zvuči prilično licemjerno, jer se pod krinkom brige za srebreničke Bošnjake nudi nešto za što se unaprijed zna da je praktično neostvarivo. Jasno je da bi, iz stotinu razloga, bilo fer da Srebrenicom “vladaju” Bošnjaci.
Problem je u tome što se dosadašnje “vladanje” ovom opštinom svodilo na to da bošnjački funkcioneri zapošljavaju Bošnjake, a srpski Srbe, da bi na kraju takva praksa dovela do nevjerovatnog podatka – od oko 2.000 zaposlenih, samo 202 živi u Srebrenici!? “Načelnik Srebrenice treba biti Bošnjak. Ali, ja se pitam šta će nama Bošnjak ako se u njegovom mandatu iseljava bošnjački narod. Polovina Bošnjaka koji su prije tri godine živjeli u ovoj opštini, sada više tu ne živi. Nama treba načelnik koji će stvoriti uslove da narod tu opstane”, upozorava Hakija Meholjić, predsjednik srebreničkog SDP-a.
Srebrenica je, nimalo slučajno, svih ovih godina bila zanemarivana od svih, pa je pitanje ko će biti njen prvi čovjek u suštini potpuno nevažno. Ako za načelnika Opštine bude izabran Srbin, niti će Bošnjacima biti išta gore nego što im je bilo dosad, niti će Srbima biti išta bolje.
Oslobođenje/Autor: Gojko Berić/Informer.ba
